Nachtmerries of nachtangsten?

Heeft mijn kind last van nachtmerries? Dit is een veelgestelde vraag van ouders.

En het is begrijpelijk. Als je kleintje ’s nachts wakker wordt en erg overstuur is als ze wakker worden, is het logisch te denken dat je kind last heeft van nachtmerries of nachtangsten. Hoe weet je of dat echt de reden is dat ze wakker worden? En als ze wakker worden vanwege nachtmerries of nachtangsten, wat kun je dan doen om te helpen? En kun je nachtmerries of nachtangsten ook voorkomen?

In dit artikel:

• Wat is het verschil tussen nachtmerries en nachtangsten?
• Tips voor nachtmerries
• Tips voor nachtangsten
• Wat kan mijn kindje nog meer wakker maken?

Wat is het verschil tussen nachtmerries en nachtangsten?

De meeste ouders zijn bekend met nachtmerries. Dikke kans dat je zelf ook weleens een nachtmerrie hebt gehad. Minder ouders zijn bekend met nachtangsten. Wat is het verschil tussen nachtmerries en nachtangsten?

Nachtmerries

Zeker wanneer je zelf weleens een nachtmerrie hebt (gehad) weet je dat nachtmerries niet leuk zijn.

Nachtmerries kunnen optreden tijdens de REM-slaap van je kindje, maar aangezien hun diepste slaap voor middernacht is, is de kans klein dat ze zullen ontwaken als ze op dit moment een nachtmerrie hebben. Vanaf middernacht komen onze kindjes (en wij zelf) in een steeds lichtere slaap, dus als zich na middernacht een nachtmerrie voordoet, is de kans groot dat ze hiervan wakker worden.

Afhankelijk van de leeftijd en het vermogen van een kind om te communiceren, kunnen ze misschien heel gedetailleerd over hun nachtmerrie vertellen of kunnen ze je misschien alleen stukjes en beetjes vertellen. Als ze jonger zijn en hun spraak nog in ontwikkeling is, kunnen ze je misschien niet vertellen wat er aan de hand is en moet je dus zelf uitzoeken dat het een nachtmerrie was.

Meestal worden kinderen met nachtmerries volledig wakker uit hun slaap en herinneren ze zich het incident vaak in de ochtend.

We weten dat nachtmerries, zelfs als volwassenen, heel echt kunnen lijken en erg van streek kunnen zijn voor ons. Dus stel je voor hoe eng ze kunnen lijken voor onze kinderen! Rond de leeftijd van 3 jaar kunnen kinderen beginnen te begrijpen dat nachtmerries slechts ‘nare dromen’ zijn die niet echt zijn en hen geen pijn kunnen doen. Maar zelfs als ze dit concept begrijpen, kunnen ze nog steeds bang zijn voor nachtmerries of bang zijn om te gaan slapen.

Nachtangsten

Zoals de naam al doet vermoeden, is een nachtangst ook behoorlijk angstaanjagend! Echter, in plaats van het kind bang te maken zoals nachtmerries dat doen, worden nachtangst zo genoemd omdat ze vooral angstaanjagend kunnen zijn voor ouders om naar te kijken.

Nachtelijke paniekaanvallen komen vaak voor in het eerste deel van de nachtelijke slaap, vóór middernacht, wanneer een kindje in zijn diepste slaap is. Het kan lijken alsof je kind wakker is tijdens een nachtangst. Sommige kinderen hebben zelfs hun ogen open, praten of schreeuwen. Meestal is er voor ouders geen touw aan vast te knopen wat er precies aan de hand is.

Signalen van nachtangst kunnen zijn:

• Huilend of schreeuwen
• Rechtop in bed zitten
• Met hun armen en benen slaan
• Onsamenhangend praten
• Ogen open, ogenschijnlijk “wakker”
• Heel warm en/of bezweet zijn

Hoewel het lijkt alsof een kind wakker is tijdens een nachtelijke paniekaanval, slaapt het eigenlijk nog steeds, dus er valt niet mee te redeneren. Nachtangsten duren vaak een paar minuten, soms langer, waarna je kind ineens kalmeert en weer in slaap kan vallen.

Het goede nieuws is dat kinderen zich de volgende dag zelden iets herinneren van het nachtelijke incident.

Tips voor nachtmerries

Nachtmerries beginnen meestal rond de leeftijd van 2 jaar, wanneer kinderen verbeeldingkracht ontwikkelen. Dit is de leeftijd waarop kinderen ook angsten kunnen ontwikkelen, zoals angst in het donker, angst voor spoken of monsters. Veel kinderen ervaren rond de twee jaar ook een tijdelijke achteruitgang in de slaap. Hoe dat komt kun je lezen in het artikel over de slaapregressie van 24 maanden.

Naarmate hun verbeeldingskracht vergroot, is de kans groot dat je aan je peuter zult merken dat uw peuter fantasierijker met speelgoed speelt of voorwerpen uit het echte leven voor andere doeleinden gebruikt, zoals doen alsof een banaan een telefoon is of een kartonnen doos een auto. Meer verbeeldingskracht en spel, nieuwe taalontwikkeling EN een slaapregressie… met zoveel gaande in hun hersenen, is het geen verrassing dat er rond deze tijd ook nachtmerries kunnen ontstaan.

Kunnen baby’s nachtmerries hebben?

Om nachtmerries te kunnen ervaren is het nodig om verbeeldingskracht te hebben en een angst voor iets. Aangezien deze ontwikkeling pas rond de twee jaar plaatsvindt is het niet mogelijk dat kindjes jonger dan twee jaar nachtmerries hebben. Als je baby huilt in zijn slaap, heeft dit dus een andere oorzaak.

Wat ook belangrijk is om duidelijk te maken is dat wanneer een kind overstuur wakker wordt het niet per definitie betekent dat er sprake is van een nachtmerrie. Sterker nog, er zijn veel redenen te bedenken waardoor een baby van streek wakker wordt. Dat lees je later in dit artikel.

Wat veroorzaakt nachtmerries?

Er is niet iets specifieks dat nachtmerries veroorzaakt, ze zijn vaak gewoon te wijten aan de ontwikkeling van de verbeeldingskracht van een kind. Wel weten we dat schermtijd kort voor het slapen gaan de fantasie van een kind kan prikkelen. Wanneer jij het idee hebt dat de schermtijd inderdaad een impact heeft op het gedrag van je kind, zoals angsten, kun je proberen om te veel schermtijd te vermijden, zeker voor het slapen gaan.

Soms kunnen nachtmerries ook optreden als reactie op een traumatische gebeurtenis, zoals de dood van een dierbare, een verwonding of een ongeluk, of een grote verandering in het leven, zoals een nieuwe broer of zus of een verhuizing. Voor volwassenen zijn dit al flinke veranderingen, laat staan voor een kind. Nachtmerries zijn de manier waarop de hersenen deze situaties verwerken. Hoelang duurt een nachtmerrie?

Nachtmerries kunnen, zoals we weten, zowel door kinderen als volwassenen worden ervaren. Ze komen echter vaker voor bij kinderen. Ze kunnen één keer per nacht voorkomen, of vaker, gedurende meerdere dagen of langer en stoppen dan voor een bepaalde tijd.

Als de nachtmerries van jouw kind na twee weken niet zijn gestopt of als ze de gezondheid en het welzijn van je kind beïnvloeden is ons advies om contact op te nemen met een (huis)arts.

Wat kun je doen tegen nachtmerries?

Niemand wil dat zijn kind nachtmerries of nachtangsten ervaart. Wellicht is het fijn om te lezen dat nachtmerries toch een heel normaal onderdeel zijn van de ontwikkeling van een kind. Hoewel er geen eenduidige manier is om nachtmerries te stoppen of te voorkomen, zijn er wel dingen die de kans op een nachtmerrie zullen verkleinen:

Voor het slapen gaan:

• Zorg voor een consistente bedtijd en een ontspannende bedtijdroutine.
• Als je kind nog een dutje doet, zorg er dan voor dat dit op het juiste moment van de dag valt om er zeker van te zijn dat ze niet onder OF oververmoeid zijn voor het slapen gaan. Twijfel je hier over? Bekijk eens onze digitale slaapgidsen of masterclasses.
• Als je kindje ouder is dan 2 jaar, overweeg dan om een nachtlampje te introduceren als ze bang zijn in het donker. Een rood getint nachtlampje is het beste voor de slaap.
• Vermijd schermtijd en suiker voor het slapen gaan.
• Vermijd enge programma’s of boeken. Dit is vooral belangrijk voor het slapengaan, maar zelfs als uw kind er eerder op de dag aan wordt blootgesteld, kan het zijn verbeelding prikkelen en later op de avond een nachtmerrie veroorzaken.
• Introduceer een knuffel om ze ’s nachts te troosten.

Na een nachtmerrie:

• Blijf kalm en stel je kindje gerust.
• Leg uit wat er is gebeurd, zodat ze het begrijpen; “Je had een nare droom, je bent nu wakker en alles is in orde”.
• Geef ze een knuffel en bied troost.
• Stel enkele “leuke” herinneringen of dromen voor waar ze in plaats daarvan aan kunnen denken.
• Praat overdag over hun nare dromen, om hen gerust te stellen dat hun nachtmerries niet echt zijn en hen geen pijn kunnen doen. Vertel dat jij ook weleens last hebt van nachtmerries en laat op die manier zien dat het normaal is.

Tips voor nachtangsten

Wanneer beginnen nachtangsten?

Nachtangsten kunnen ook rond de leeftijd van 2 jaar beginnen en tot de leeftijd van ongeveer 12 jaar terug komen.

Wat veroorzaakt nachtangsten?

Nachtangsten kunnen worden veroorzaakt door oververmoeidheid en/of wanneer een kind overprikkeld is geweest overdag. Er is geen bewijs dat een nachtangsten aanval betekent dat een kind bang is voor iets in zijn slaap en er niet uit kan ontwaken. In plaats daarvan wordt gedacht dat nachtangsten worden geactiveerd wanneer een kind van de ene slaapcyclus naar de andere overgaat en in een diepe slaap verkeert. Een nachtangst vindt meestal plaats zo’n 60-120 minuten na bedtijd en altijd voor middernacht.

Hoe lang duurt een nachtangst?

Een nachtangst duurt meestal maar een paar minuten met uitschieters die wat langer duren. Ze kunnen één keer per nacht voorkomen, of vaker, gedurende meerdere dagen of langer en stoppen dan voor een bepaalde tijd.

Wat kun je doen tegen nachtangsten?

Een van de belangrijkste triggers voor een nachtangst aanval is oververmoeidheid. De beste tip is dus om oververmoeidheid te voorkomen. Ook te veel prikkels overdag kunnen een trigger zijn voor nachtangsten.

Voor het slapen gaan:

• Zorg voor een consistente bedtijd en een ontspannende bedtijdroutine.
• Als je kleintje nog een dutje doet, zorg er dan voor dat dit op het juiste moment van de dag valt.
• Vermijd schermtijd en suiker voor het slapen gaan.
• Wanneer je kind elke nacht op hetzelfde tijdstip de nachtangst heeft, dan kun je proberen om hem 15 minuten van tevoren zelf wakker te maken. Dit kan helpen om je kindje naar de volgende slaapcyclus te brengen zonder de nachtangst te ervaren.

Tijdens een nachtangst:

• Blijf zelf rustig en onthoud dat je kindje zelf niet bang is
• Blijf gedurende de hele nachtangst bij je kindje om zeker te weten dat ze veilig zijn. Sommige kinderen zijn enorm bewegelijk of agressief tijdens een nachtangst en je wilt voorkomen dat ze zichzelf pijn doen.
• Stel gerust met je stem en eventueel met je handen. Houd rekening met het feit dat ze je stem niet bewust horen of kunnen verwerken wat je zegt.
• Wanneer de nachtangst stopt en ze weer rustig lijken te slapen kun je de kamer verlaten
• Maak je kind niet wakker om te controleren of alles in orde is, omdat dit juist kan zorgen voor desorientatie en een gevoel van onveiligheid

Wat kan mijn kindje nog meer wakker maken?

Weet je eigenlijk vrij zeker dat je kindje niet wakker wordt van een nachtmerrie of nachtangst? Dan vraag je je waarschijnlijk af waardoor je kindje dan ’s nachts zo overstuur wakker wordt.

Een kindje jonger dan twee jaar zal geen nachtmerrie of nachtangst ervaren omdat het simpelweg te jong is. Wanneer een kindje huilt in zijn slaap, maar niet echt wakker wordt, is dit waarschijnlijk een reactie van het zenuwstelsel en dat betekent dat iets anders hem van streek maakt. De meest voorkomende oorzaken zijn in dit geval:

• Temperatuur – te warm of te koud
• Ziekte
• Ongemak (reflux, vastzittend boertje)
• Oververmoeidheid
• Als je baby ’s nachts vaak wakker wordt en dit bijna dagelijks gebeurd is de kans groter dat dit komt door onder- of oververmoeidheid en betekent simpelweg dat de routine overdag wellicht wat aangepast kan worden.
• Als je baby ’s nachts elke 2 uur wakker wordt, vooral vanaf 4 maanden, kan dit ook wijzen op het feit dat een kindje nog niet of niet helemaal zelfstandig in slaap kan vallen. Vanaf de leeftijd van ongeveer vier maanden zijn de slaappatronen van een baby volwassen geworden en worden ze ’s nachts volledig wakker worden tussen de slaapcycli door. Wanneer een baby afhankelijk is van jouw hulp om weer terug in slaap te vallen is de kans groot dat dit zorgt voor weinig (nacht)rust. Werken aan het zelfstandig in slaap vallen is hiervoor de oplossing.