Mijn kind is angstig: wat kunnen we doen?

Als peuters en kleuters emotioneel groeien en ontwikkelen, beginnen ze betekenis te geven aan hun ervaringen.
Veel van deze ontwikkeling is positief, zoals het gevoel trots te zijn als je een puzzel helemaal zélf afmaakt of het gevoel blij te zijn als je een bekend vriendje in de speeltuin ziet.
De ontwikkeling van angsten is een natuurlijk onderdeel van dit proces en het kan ook iets goeds zijn.
Als een kind bijvoorbeeld leert dat iets kwaad kan, kan een milde angst leiden tot het vermijden van gevaar.
Soms ontwikkelen kinderen echter angsten die leiden tot angst rondom bedtijd en kan het de slaap verstoren.
Vanuit een opvoedingsperspectief kan het heel moeilijk zijn om een balans te vinden tussen het verlangen om je kind ‘s nachts te troosten en het behoud van een goede nacht en onafhankelijke slaap.

De wetenschap

De meeste peuters hebben wel eens last van angst ‘s nachts of onrust. Er zijn veel verschillende manieren waarop angsten zich kunnen uiten, waaronder angsten ‘s nachts, angsten overdag die ‘s nachts angst veroorzaken en angst voor scheiding van de ouders.

Angst voor de nacht

Uit een recent onderzoek bleek dat ongeveer een vijfde van de kinderen een angst voor het donker ontwikkelt tussen hun tweede en derde levensjaar. Andere nachtelijke angsten, zoals angst voor “monsters” en onbekende geluiden vallen ook in deze categorie. Als kinderen angsten ervaren die te maken hebben met slapen gaan, zullen ze vaak moeite hebben met slapen gaan voor het slapengaan en kunnen ze proberen om een ouder in de kamer te houden of ze kunnen vragen om extra licht aan te hebben voor het slapengaan.

Angst voor het donker is natuurlijk een groot probleem, omdat de nacht wordt geassocieerd met duisternis en de introductie van licht in de slaapkamer van een kind ‘s nachts kan op zichzelf de slaap en het circadiane ritme verstoren. Lees meer over de vraag of een nachtlampje geschikt is voor je kind.

Overgang van de angsten overdag naar de nacht

Hoewel het misschien niet lijkt alsof een enge ervaring die overdag heeft plaatsgevonden de slaap kan beïnvloeden, vindt consolidatie van het langetermijngeheugen plaats tijdens de slaap, dus traumatische ervaringen die overdag hebben plaatsgevonden kunnen ‘s nachts opnieuw worden bekeken en verwerkt. Zo kan een ervaring (zoals het onverwacht blaffen van een grote hond naar een kind) ‘s nachts terugkeren in de droominhoud, wat vaak leidt tot een zeer beladen nachtelijk ontwaken na een stressvolle droom. Dit ontwaken gaat meestal gepaard met een dramatische stressreactie, zoals een kind dat direct na het ontwaken schreeuwt en huilt. Weinig onderzoeken hebben het effect van angsten overdag op nachtelijke angsten gekwantificeerd, maar één onderzoek vond dat kinderen met angsten vaker en langer wakker waren dan kinderen zonder angsten.

Angst door ouderlijke afwezigheid

Het lijkt misschien vreemd, maar de meeste jonge kinderen gaan door een fase waarin ze bang zijn dat hun ouders er ‘s nachts niet zijn. Als ouder lijkt dit misschien een irrationele bezorgdheid, omdat je weet dat je ‘s nachts nooit weg zou gaan, maar voor je kind is het heel redelijk om te roepen om er zeker van te zijn dat je er nog bent.

Aan verlatingsangst gerelateerd wakker worden bij baby’s en peuters (zie onze regressieblogs over 8 maanden en 18 maanden) wordt meestal geassocieerd met dramatisch en stressvol wakker worden, maar bij oudere peuters en kleuters kan dit soort wakker worden heel anders zijn vanwege hun cognitieve vaardigheden. Een driejarig kind kan bijvoorbeeld drie keer per nacht een ouder naar zijn kamer roepen en vragen om zijn deken te goed te leggen. Hoewel dit frustrerend kan zijn om als ouder mee om te gaan, is het belangrijk om te begrijpen dat als je kind dit doet, het een teken kan zijn van een beetje nachtelijke angst.

Hoe ga je om met deze angst?

De oplossing om je kind met elk van deze soorten nachtelijke angsten te helpen, hangt af van de oorzaak van het probleem. Als je kind ‘s nachts wakker wordt en je vermoedt dat angst of onrust daaraan debet is, dan is het belangrijk om eerst de oorzaak van die onrust vast te stellen. Hier zijn enkele basis do’s en don’ts voor het oplossen van slaapproblemen die met angst en bezorgdheid te maken hebben:

Bied je kind troost als dat nodig is
Als je kind een nachtmerrie heeft of ‘s nachts wakker wordt na een enge ervaring overdag, bied je kind dan troost en steun. Als je kind bijvoorbeeld plotseling wakker werd met een hoge-stresskreet nadat het overdag was blootgesteld aan een enge Halloweenversiering, ga dan naar haar toe en bied haar troost en steun om haar te helpen zich weer veilig en geborgen te voelen. Maak je geen zorgen over het creëren van slechte gewoonten als je weet dat je kind overstuur is. Als je kind na een paar nachten nog steeds wakker wordt en je denkt dat haar angst verdwenen is, dan kun je beginnen met het veranderen van je reactie zoals beschreven in de paragrafen hieronder.

Geef je kind overgangstijd
Overgangen zijn over het algemeen moeilijk voor peuters en kleuters, maar als je het licht uitdoet en meteen de kamer uitloopt, kan dat de stress van de overgang nog vergroten. Als je kind bang is in het donker of moeite heeft om zich af te zonderen voor het slapengaan, is het een goed idee om je routine af te sluiten met een activiteit waarbij je samen met je kind in het donker in de kamer zit. Dit kan een boekje lezen met een zaklamp zijn, een verhaaltje vertellen in het donker of samen een liedje zingen in het donker terwijl je knuffelt voordat je de kamer verlaat.

Vertel wat je aan het doen bent
Het is heel nuttig om te vertellen wat je doet, zelfs als je kind non-verbaal is. Als je bijvoorbeeld de kamer gaat verlaten, zeg dan “Mama/papa gaat bij je zitten terwijl ik je slaapliedjes zing, daarna ga ik terug naar mijn bed om te slapen.” Dit helpt de paniek te voorkomen die je kind kan ervaren als je onverwacht opstaat en weggaat.

Ontwikkel een exit-strategie
Als je bij je kind zit of ligt voor het slapen gaan en/of ‘s nachts, dan wil je een exit-strategie ontwikkelen om je kind te laten begrijpen dat je beschikbaar bent, zelfs als je uit het zicht bent. Een manier om dit te doen is door regelmatig terug te keren naar de kamer van je kind en dezelfde zin te zeggen. Bijvoorbeeld: “Je bent veilig in je knusse bed. Mama/papa kijkt naar je.” Het is het handigst om terug te komen om naar je kind te kijken VOORDAT hij of zij overstuur is of om je huilt, en je controles af te zwakken naarmate hij of zij langere perioden alleen verdraagt.

Door dit soort strategieën te gebruiken, leert je kind dat je beschikbaar bent, maar niet noodzakelijk, om te slapen. Het is belangrijk om te weten dat dit proces tijdrovend kan zijn. Als je hulp nodig hebt bij dit hele proces, overweeg dan om een slaapconsult te boeken voor extra hulp die specifiek is afgestemd op jouw kind en zijn of haar specifieke angsten en behoeftes.

Overweeg de introductie van een nachtlampje alleen als andere opties niet helpen
Het simpelweg introduceren van een nachtlampje lost dit soort problemen meestal niet op, omdat nachtlampjes als ze te fel zijn juist het slapen kunnen verstoren. Bovendien kan een fel nachtlampje schaduwen werpen die tot meer stress en angst kunnen leiden. Toch kan een gedimd nachtlampje troost bieden. Als je denkt dat een nachtlampje zou helpen, koop er dan een die heel gedimd en rood of amberkleurig is en plaats hem zo ver mogelijk van je kind vandaan. Blauw licht heeft de sterkste invloed op het circadiane ritme (vermijd dus blauwe en groene lampen), terwijl rood licht een minimaal effect heeft.

Gebruik geen leidende woorden en zinnen
Het is belangrijk om geen dingen te zeggen als “ben je bang?” of “wil je dat ik het licht aan doe?” omdat deze zinnen impliceren dat er misschien een probleem is met het donker. Bedenk in plaats daarvan een zin die ondersteunend is, zoals “Je bent veilig. Het is tijd om in je knusse bedje te gaan slapen.”

Niet wegsluipen of liegen
Het kan verleidelijk zijn om je kind te vertellen dat je de hele nacht in haar kamer blijft en je moet je vrij voelen om dit te doen als dat je plan is, maar als je wegsluipt en ze vervolgens wakker wordt, zal ze je niet vertrouwen en het in de toekomst waarschijnlijk nog moeilijker vinden om te gaan slapen.

Kleineer of ontken de angst van je kind niet
Zeg geen dingen als “er is niets om bang voor te zijn” of “grote jongens zijn niet bang voor dit soort dingen”. Hoewel de angst irrationeel kan zijn, is het GEVOEL wel echt. Het is oké om te erkennen dat je kind het moeilijk heeft en om hem/haar gerust te stellen dat, ook al voelt het moeilijk voor jou, je hem/haar zult helpen om weer op het juiste spoor te komen en dat het snel beter zal gaan.

Vertrouw niet op valse “oplossingen”
Wanneer kinderen problemen hebben zoals angst voor het donker of angst voor monsters, zullen sommige ouders rituelen uitvoeren om de kamer “leeg te maken”. Sommige ouders gebruiken bijvoorbeeld “monsterspray”, kijken onder het bed of doen een kastlamp aan om de monsters weg te houden. Dit zijn geen goede oplossingen, omdat ze impliceren dat er monsters in de buurt zijn die onder controle moeten worden gehouden. Wat gebeurt er als je kind ‘s nachts wakker wordt en bang is dat de spray is uitgewerkt? Het is het beste om positieve zinnen te gebruiken zoals; “je bent veilig, er zijn geen monsters/slechteriken/etc.” om je kind te helpen begrijpen dat er geen reden is om zich zorgen te maken.

Deze tips kunnen je weer op weg helpen als je kind een paar nachten bezig is met een terugval die te maken heeft met angsten of bezorgdheid. Als je vele nachten in de kamer van je kind hebt gezeten of methoden hebt geprobeerd waarover je online hebt gelezen en die de angsten lijken te hebben verergerd, dan is er misschien een andere aanpak nodig en kan je een gesprek aanvragen met een van onze gecertificeerde slaapcoaches.

Als je daarentegen vermoedt dat het slaapprobleem van je kind is veranderd van angst naar testgedrag, dan kan het oplossen van het probleem ingewikkelder zijn. Overweeg een afspraak te maken voor een consult als je extra hulp nodig hebt bij het opstellen van een plan dat is afgestemd op de situatie van je kind.